Bugünlerde 2021 yılı başında olduğumuzdan dolayı ADR ve RID konvansiyonlarının 2021 versiyonlarının UNECE tarafından yayımlandığının haberini vermemiz gerekmektedir. Tabii ki Türkçe resmi çevirisinin 1 Temmuz 2021 tarihine kadar yapılıp UAB tarafından yayınlanması da gerekmektedir. Bu arada 2021 versiyon ADR ve RID tazeleme eğitimlerin de alınması gerektiğini hatırlatmış olalım.
Konumuza gelecek olursak, 1 Ocak 2019 tarihinde yayımlanan ADR ve RID anlaşması eklerinde ilk defa yer alarak biz danışmanları oldukça etkileyen “NESNELER” hususundan yola çıkmak istiyorum. Daha eski versiyonlarda, ADR ve RID’ te ismen yer alan nesneler dışındakileri 1.1.3.1 (b) maddesine göre tam muafiyet kapsamında taşıyorduk. 2019 yılı itibarıyla yeni eklenen 2.1.5 referansı ile B.B.B kaydına atanacak nesnelerin eklenmesiyle her sınıfta; içinde tehlikeli madde bulunan nesnenin atanması gereken kayıtlar belli olmuştu. Burada vurgulayabileceğimiz en bariz örnek yazı tahtası kalemi, yani marker kalemlerdir. İçerisinde sınıf 3 Alevlenir sıvı bulunduran marker kalem nesnesinin UN numarası 2019 versiyonlarda yeni eklenen UN 3540 kaydında sınıflandırılması gerekmektedir. Nesne olarak sınıflandırma sonucu elde edilen taşımacılık avantajları ayrı bir makale konusu olarak değerlendirilecek önemdedir. Nesneler ile ilgili referansın içinde yer alan batarya içeren nesneler üzerinde bilgi paylaşmak istiyorum.
Batarya (pil) sektörü bilindiği üzere yoğun teknik gelişmeler sergilemektedir. Teknolojik olarak mevcut lityum metal ve lityum iyon piller ile birlikte daha yeni bir teknoloji olarak, kendi kendine reaksiyon mantığıyla çalışan polimer piller hayatımızda yer almaya başlamaktadır. Lityum teknolojisi bizler tarafından bilinen ve teknik şartları hakkında yorum yapabileceğimiz bir teknolojiyken, polimer teknolojisi halen bilinmezliklerle dolu ve emniyet tedbirleri tam oturmamış bir teknolojidir. Polimer pillerin en önemli özelliği, bilinen pillere göre daha uzun süre enerji sağlamasıdır.
Polimerizasyon, pilin içerisinde süregelen reaksiyon sayesinde “bitmeyen pil” veya uzun süre dayanan pil kavramı ortaya çıkarmaktadır. Dünya üzerinde yeni geliştirilen tüm araç ve ekipmanlar için uzun süreli enerji ihtiyacı bulunduğunu tahmin etmek zor değildir. Bu noktada bir çok ülkede bir çok kuruluş polimer teknolojiyle çalışan bataryalar üretmeye çalışmaktadır. Ancak henüz araştırma ve geliştirme aşamasında bulunan polimer pillerin reaksiyonlarının belirli seviyede durdurulması, oluşan kendi kendine reaksiyonun tehdit oluşturmayacak seviyede sona ermesinin sağlanacağı güvenlik mekanizmalarının eklenmesi gerekmektedir. Tabii ki bu teknolojiyi sorunsuzca çalışacak şekilde üretecek firmanın başarısı takdire değer kazanımlar elde etmesini sağlayacaktır. Ki halen Çin kaynaklı cep telefonlarının bariz bir üstünlüğü olarak bilinen polimer piller hakkında görüşlerinizin, makalemi okuduktan sonra hala aynı kalıp kalmayacağını da merak ediyorum.
Hatırlarsınız, 8 Mart 2014 tarihinde Malezya uçağı Hint Okyanusu üzerinde aniden kaybolmuş ve tüm aramalara rağmen hiçbir iz bulunamamıştı. Hakkında belgesel bile yapılan uçağın düşme nedeni, kargosunda bulunan 2 ton polimer pilin patlamasıydı. Polimer pil patlar mı? veya patlaması için hangi şartlar gerekir? soruları bu makalenin konusu değil ancak patladı ve 239 kişinin sonu oldu. Hatta hatırlarsınız, o tarihten sonra Amerika Birleşik Devletleri, bazı ülkelerden havayoluyla gelen yolcuların beraberinde getirdiği bilgisayar ve cep telefonlarını uçağa almama yönünde karar almıştı ve ülke olarak bu karara çok bozulmuştuk.
Yukarıda bahsettiğim feci uçak kazasından sonra öncelikle tehlikeli maddelerin havayollarından taşınması mevzuatlarına hem polimer pil yasakları, hem de lityum pil ile ilgili kısıtlamalar eklenmeye başladı ve bu süreç, 2019 versiyon ADR ve RID mevzuatına da eklenerek şimdiki duruma gelindi.
Hiç ADR ve RID 2.1.4.3 referansına eklenen “ Test Amaçlı Enerjistik Malzeme Örnekleri” hakkında düşündünüz mü? Bir araştırma yaptınız mı nedir, niye eklendi diye?
İşte bu referans kendi kendine reaksiyon mantığıyla enerji üretmek için imal edilen pil numuneleridir. Burada polimer pil kavramı neden geçmiyor diye soracak olursanız, henüz polimer pil ile ilgili bir standart ve genel emniyet ve kullanım kuralları dünya çapında kabul edilmiş polimer pil üretilememiş olmasıdır. O yüzden 2.1.4.3 referansında, bu kapsamda üretilmiş numunelerin taşınmasına ait kurallar getirilmiştir. Aynı şekilde ADR ve RID mevzuatında bir sonra eklenen referans olan 2.1.5 teki “B.B.B. kaydına atanmış tehlikeli mal içeren nesneler olarak nesnelerin sınıflandırılması” başlığı da içinde tehlikeli madde bulunan nesnelerden önemli bir bölüm olan yukarıda açıkladığım lityum esaslı pillerin taşınması ile ilgili kuralları getirmiştir. Ve en önemli kural olarak satın alınan her bir lityum pil için üreticiden veya distribütörden Testler ve Kriterler El kitabına göre test sertifikası talep edilmesi ve alınması zorunlu hale gelmiştir.
Sonuç olarak tehlikeli madde taşımacılığına ilişkin mevzuatların özünde ne olduğu, kapsamdaki tehlikeli maddeler hakkında ne tür gelişmeler bulunduğu ve nelerin tehlikeli madde olarak tanımlanması gerektiği hakkında bilgi sahibi olunmalıdır. Bu işleri nasılsa birileri yapıyor diye boş vermek veya kulaktan dolma bilgilerle emin olmadığımız kararlar vermek hem tehlikeli madde lojistiğinde yer alan tüm unsurlar, hem de biz danışmanlar açısından istenmeyen sonuçlara neden olabilecektir. Başta ADR ve RID olmak üzere tehlikeli madde lojistiğinde geçerli uluslararası mevzuat hakkında doğru bilgiye ve güvenilir kurumlara danışılmalı, doğru eğitmenlerden iyi bir eğitim almak için biraz daha araştırma yapmak gerekmektedir.
Ahmet CAYIK
Atlas TMGDK Şirket Yetkilisi
İzmir Neris Akademi Eğitmeni
TMGDE/ADR/RID/IMDG Code
